Wat als je een pil zou kunnen uitvinden die jou slimmer maakt? Het klinkt als het verhaal van een Hollywood film, maar een systematisch tijdschrift suggereert dat de zoektocht naar een veilige en efficiënte “smart drug” ( zie verder)  die al decennia lang bezig is, haar eerste successen zou hebben gescoord. De onderzoekers hebben ontdekt dat Modafinil de cogniteive functies stimuleert tot een hogere orde, zonder ernstige bijwerkingen.

Modafinil dat sedert 1998 in de V.S. voorgeschreven wordt om slaap-gerelateerde aandoeningen zoals narcolepsie en slaapapneu te behandelen, verhoogt de alertheid, net zoals cafeïne doet. Een aantel studies hebben gesuggereerd dat het ook andere cognitieve voordelen zou kunnen bieden, maar de resultaten waren ongelijk. Om de verwarring uit te klaren, hebben onderzoekers aan de universiteit van Oxford 24 studies die gepubliceerd werden tussen 1990 en 2014 en die specifiek gezocht hebben naar hoe Modafinil de cognitieve mogelijkheden beïnvloedt, geanalyseerd.

In hun beoordeling die vorig jaar gepubliceerd werd in de  European Neuropsychopharmacology, vonden ze dat de methodes die gebruikt werden om Modafinil te evalueren, de resultaten sterk beïnvloed hebben. Onderzoekingen die keken naar het effect van het medicijn op het presteren van eenvoudige taken – zoals een specifieke knop indrukken als men een bepaalde kleur zag – vonden niet veel voordelen.

Maar studies die de deelnemers vroegen om ingewikkelde en moeilijke taken uit te voeren nadat ze Modafinil hadden genomen of een placebo, vonden dat diegene die het medicijn hadden genomen nauwkeuriger waren, wat toch suggereert dat het invloed kan hebben op “ hogere cognitieve functies – voornamelijk uitvoerende functies , maar ook aandachtigheid en het leren”, legt de co-auteur van de studie, Ruairidh Battleday uit, die nu arts is en doctorandus student aan de universiteit Van Californië, Berkeley.

 

Maar loop nog niet naar de apotheek. Hoewel veel dokters waarschijnlijk het medicijn niet uit medisch oogpunt voorschrijven om mensen te helpen met hun concentratie – uit een enquête van 2008 die door het tijdschrift Nature gevoerd werd, kwam men inderdaad tot het besluit dat op vijf lezers die hersenstimulerende middelen hadden genomen, er de helft Modafinil gebruikt hadden – er tot op heden eigenlijk nog geen onderzoekingen geweest zijn  betreffende de efficiëntie van Modafinil op lange termijn en op de veiligheid daarvan. Het bestuderen van het medicijn gebeurde in een gecontroleerde wetenschappelijke omgeving en meestal heeft men alleen gekeken naar het effect van een enkelvoudige dosis,” legt de neuropsychologe van Oxford en medeauteur van de beoordeling, Anna-Katharine Brem uit.  Dus weet eigenlijk niemand precies of het veilig is om dit op lange termijn bij gezonde mensen te gebruiken. En het is evenmin bekend of Modafinil zijn effect verliest als men het regelmatig gebruikt, wat ook veel koffiedrinkers ervaren na verloop van tijd.

 

Ook de effecten vormen een andere belangrijke overweging. Men heeft aangetoond dat Modafinil slapeloosheid, hoofdpijn en maagpijn bij sommige gebruikers veroorzaakt. Deze soort problemen kunnen verdragen worden als het medicijn gebruikt wordt om een ziekte te behandelen,” maar als je geen medische aandoening hebt, veranderen de risico’s drastisch ten opzichte van de voordelen,” zegt Sharon Morein-Zamir, een psychologe aan de Universteit van Cambridge die de ethische overwegingen in verband met kennisstimulerende medicijnen bestudeert.  “ Voor sommigen zullen de voordelen waarschijnlijk opwegen tegen de risico’s, tenminste voor een deel van de tijd”, zegt ze, terwijl “ voor anderen dit niet het geval is.” Een pil die je neemt om bijvoorbeeld een examen af te leggen, zal je ook niet veel goed doen als je daarbij ook nog eens een ondraaglijke buikpijn hebt.

 

De zoektocht naar een intelligentie medicijn

Misschien zijn mensen wel gedurende gans de geschiedenis op zoek geweest naar een manier om hun kennismogelijkheden te stimuleren. In de voorbije eeuw hebben wetenschappelijke inspanningen een paar veelbelovende chemische stoffen naar voren gebracht, maar enkel Modafinil heeft enkele strenge testen  betreffende cognitieve stimuli ondergaan.

Cafeïne: is een van de oudste en meest populaire stimulerende middelen. De mensen hadden al honderden, misschien wel duizenden jaar geleden, de stimulerende eigenschappen van cafeïne ontdekt. Het verhoogt de waakzaamheid en de aandacht; alhoewel de effecten van korte duur zijn en er zich al snel een tolerantie tegen opbouwt.

Nicotine: Is ook een stimulerend middel, dat al voor honderden jaren gebruikt werd voor medische doeleinden. Het is zeer verslavend en heeft vele gevaarlijke neveneffecten.

 

Amfetamine (Benzedrine, Adderall):  Voor het eerst samengesteld in 1887. Benzedrine was het eerste medicijn dat gebruikt werd om hyperactiviteit bij kinderen te behandelen. Amfetamine kan de aandacht en het geheugen verhogen door de niveaus van  noradrenaline en dopamine in de hersenen te verhogen, maar de samenstelling kan verslavend werken en brengt heel wat nevenverschijnselen met zich mee, waaronder hyperactiviteit, verlies van eetlust, verstoorde slaap en zelfs psychosen.

Methylfenidaat (Ritaline): Kwam voor het eerst op de markt in 1954 en werd in zestiger jaren voorgeschreven om hyperactiviteit te behandelen. In de negentiger jaren werd het populair voor de behandeling van ADHD. Net zoals bij de amfetamine, kan het de aandacht en het geheugen stimuleren van ADHD patiënten, maar het wordt ook off-label gebruikt als hulp bij studie en werk. Sommige individuen bouwen na verloop van tijd een tolerantie op tegenover Rilatine.

Organofosfaat bestrijdingsmiddel (Aricept):  In de 1990’s goedgekeurd om de ziekte van Alzheimer te behandelen. In sommige studies werd aangetoond dat het het geheugen en de aandacht stimuleerde bij gezonde individuen.

Modafinil: Oorspronkelijk gebruikt om narcolepsie te behandelen. Het kan ook de cognitieve functies stimuleren, vooral als er moeilijke taken moeten verricht worden. Specialisten zijn niet echt zeker over hoe het werkt of wat de lange termijn effecten ervan juist zijn.

 

Zou iedereen kennisstimulerende middelen mogen nemen?

Zoals het met alle medicijnen het geval is, gaan ook cognitieve stimulerende medicijnen een verschillend effect hebben op de mensen onderling. Als we nu even de ethische overwegingen in verband met hersenstimulerende middelen